De Witsmeer en Schagerwaard

Door John van Lunsen.

Kaart uit ± 1570. Zijper Museum

Kaart uit ± 1850

Regionaal Archief Alkmaar

Deze kaart van de vroegere Witsmeer, nu de Schagerwaard, dateert uit ± 1850. Op de website van het Regionaal archief Alkmaar kun je deze kaart over de bestaande situatie heen leggen en transparant maken. Dat geeft veel duidelijkheid. Klik hier!

Op 10 mei 1630 werd octrooi aangevraagd voor de bedijking van het meer, en ten slotte werd het ingepolderd.

Groenveld lag in het verleden aan een groot meer.
Op oude kaarten zien we vaak de benaming:
Scagher Waerdt of de Witsmeer. Waar komen die benamingen vandaan?
Dit is de verklaring:
 
De oude benaming voor Schagerwaard is de Witsmeer.
Tot het derde kwart van de 16de eeuw (1550>) komt de benaming Schagerwaard nog niet voor; enkel Witsmeer.

Vanaf die tijd is er blijkbaar zoveel aangroei van buitendijks land, langs de oevers van de Witsmeer- door het dichtslibben (vergelijk het met uiterwaarden; waard = laag land) dat er zelfs een geschil ontstaat over het eigendom van dit aangegroeide land, tussen de adellijke fam. van Egmond, als eigenaars van de Witsmeer, en de landeigenaars van de aangrenzende landerijen.
Dit resulteerde in 1590 tot een 'afpalingskaart' van de Witsmeer of Schagerwaard die de grens tussen land en water binnen de dijk van de Witsmeer moest vaststellen.

De kerk van Schagen had daarin het grootste aandeel buitendijks land onder de naam 'Schager uitwerp' ofwel
een waard in bezit van Schagen.
Het Schager bezit langs de oevers van de Witsmeer komt al voor op een kaart van omstreeks 1532 en wordt
nog eerder in de grafelijke lenen genoemd. 
 
Letterlijk is de Schagerwaard het land in de Witsmeer, dat ten tijde van het bestaan van het meer, langs de oevers was gelegen.
 
John van Lunsen, historisch onderzoeker
(December 2020)

 

Molens rond de Witsmeer. Kaartje uit ± 1550