Jan Borst

Molenaar op de Groenvelder van 1972 tot januari 2009

(Gepubliceerd in 2020)

Jan Borst

Janny Borst

Jan Borst was gehuwd met Janny Borst; zij was een aantal jaren eerder overleden. Jan en Janny Borst hebben vijf kinderen grootgebracht in de molen. Judith, Wilma, Petra, Mart en Jos.
Mart Borst, is eveneens molenaar geworden en is molenaar op de Westermolen in Nieuwe Niedorp.

Dochter Wilma was al jong vertrouwd met het molenaars vak. Op 14-jarige leeftijd haalde zij de krant omdat haar vader haar van school hield als hij zelf ziek was. Dan moest Wilma het overnemen.

Bijgaande foto's uit de Niestadt fotocollectie zijn ter beschikking gesteld door het Zijper Museum te Schagerbrug.

Onderstaand levensverhaal verscheen in 'Zicht op Haringcarspel'
naar aanleiding van zijn overlijden

De Groenvelder watermolen
zonder molenaar in 2009

Op 5 januari 2009 overleed molenaar Jan Borst van Groenveld. Hij was de bekende molenaar van de Groenvelder-watermolen aan de Groenveldsedijk. Arie Eriks van het toenmalige waterschap Groot-Geestmerambacht had hem in 1969 gevraagd om molenaar te worden nadat Arie Wiedijk ermee was gestopt. Jan, telg uit een groot molenaars-geslacht, kwam van Zuid-Holland uit Rijpwetering van de watermolen "de Lijkermolen".

 

In 1957 werd hij gevraagd op de watermolen "de Zien" in Uitgeest waar ze 12 jaar op hebben gewoond, maar die twee jaar na hun vertrek verbrandde en later weer werd opgebouwd als "de Kat". In 1957 was Jan getrouwd in Uitgeest met Janny van Polanen uit Leiden en kregen 5 kinderen.

De watermolen van Groenveld uit ongeveer 1560 (1529 is ondertussen uitgezocht, red.) is waarschijnlijk de oudste van dit type in Noord-Holland en van buiten in onberispelijke en originele staat en is gebruikt bij het droogmalen van de Valkkogerpolder in die tijd. Het is een zogenaamde grondzeiler met een achtkantige binnenkruier op houten rollen uit 1838, met de vijzel uit 1864 binnen in de molen. De buitenkant is van eikenhout en gedekt met riet op een lage voet en heeft een vlucht van ongeveer 21.60 meter met een Vlaamse vang. De onderste 2 meter is gedekt met gepotdekselde planken.

Omstreeks 1570 werd de polder Valkkoog met het Westerendpoldertje in elk geval bemalen door deze molen, want op een kaart uit die tijd staat al een watermolen. Het scheprad werd vervangen voor 1864 door een vijzel. In 1878 wordt er gedacht aan het afbreken van de watermolen en vervangen door een stoomgemaal. Dit gemaal doet het altijd dit in tegenstelling met een watermolen die afhankelijk is van de wind. Maar door een groot stoomgemaal te bouwen bij Aartswoud is afbraak van de Groenvelder watermolen voorkomen. Vele molenaars waren in de jaren voor Jan bezig als bediener van de watermolen zoals Piet KoordesWillem Koordes. Deze was tevens sluiswachter en brugophaalder, Cees Krab, Piet Jonker, Arie Mul en Arie Wiedijk. Wiedijk was 34 jaar watermolenaar van 1935 tot 1969. In de oorlog heeft er zelfs een onderduiker 2 jaar lang op de zolder gezeten. Er was geen Duitser die op de molenzolder durfde te kijken vertelde eens Arie Wiedijk. En ook joden vonden er hun tijdelijke onderdak terwijl niemand dat wist.

De Lijkermolen Rijpwetering. Foto: Bram van Broekhoven

Molen De Kat (De Zien) Uitgeest. Foto: Quistnix, Dutch Wikipedia

Molen De Groenvelder in rouwstand. Foto: Fred Prins

Molen uit rouwstand

De molen stond volgens de traditie een jaar en zes weken in de rouwstand stand na het overlijden van Jan Borst. De huidige molenaar, Fred Prins, nodigde de familie uit om De Groenvelder uit de rouwstand te halen. ,,Eigenlijk was het afgelopen woensdag precies een jaar en zes weken geleden dat Jan Borst overleed. Ik heb hem zelf niet gekend, maar binnen het wereldje van molenaars natuurlijk wel veel over hem gehoord'', vertelt Fred Prins. ,,Ik vond dat de familie aanwezig moest zijn en deze handeling moest verrichten.'' De molen van zoon Mart Borst, die in Nieuwe Niedorp staat, ging zaterdag ook uit de rouwstand.

In 1969 kwam Jan met zijn vrouw Janny en hun vijf kinderen op de Groenvelder-watermolen die toen nog niet bewoonbaar was. Je zag de spil in het midden en de stijlen erom heen, hij was dus helemaal leeg. Een half jaar lang heeft Jan eraan getimmerd, niets was namelijk recht zoals in een huis gebruikelijk is. Een douche werd gemaakt door samen met zijn zonen honderden emmers modder uit de kruipruimte onder de molen te halen, tot zo'n anderhalve meter diep.

In 1994 is Jan gehuldigd door het Hoogheemraadschap vanwege zijn 25 jaar verdienste als watermolenaar en als zodanig verantwoordelijk voor het op peil houden van de 535 ha. grote polder op de Verenigde Raaksmaats- en Niedorperkogge boezem. In maart 1995 stopte Jan als molenaar en ging als vrijwilliger de bemaling van de Valkkogerpolder doen naar de hiervoor aangehaalde boezem. Een elektrisch gemaal nam de taak over, maar er werd bij nood nog wel geholpen met de watermolen. Ook kreeg Jan in 1995 het Certificaat van Verdienste van De Hollandse Molen. In april 2005 is de gehele kap nog voorzien van nieuw riet.

In 2009 zou Jan Borst 40 jaar op zijn molen hebben gedraaid, helaas heeft het niet zo mogen wezen. Echter zou het Hoogheemraadschap HollandsNoorderkwartier na al die jaren misschien nog een postume waardering over hebben voor deze molenaar die er toch maar 40 jaar op heeft gedraaid?

 

Bronnen: "Zicht op Haringcarspel" 
Hoogheemraadschap
Molendatabase.nl
Sam Schipper.

Op 1 oktober 2009 werd Jan opgevolgd door Fred Prins.
Juli 2009 ging Fred in de molen wonen.

Mart Borst is molenaar op de Westermolen te Nieuwe Niedorp

Reactie plaatsen

Reacties

Petra Borst
2 maanden geleden

5 januari 2009 de dag dat onze vader de molenaar van de Groenevelder Molen kwam te overlijden, me gedachten gaan terug waar blijft de tijd. ☺️

Rolf ten Hulsen
2 maanden geleden

Alweer lang geleden Petra, maar de herinneringen blijven...

Petra Borst
een jaar geleden

Wat een leuk een verhaal ik ben 1 van de dochters van Jan en Janny Borst

Rolf ten Hulsen
een jaar geleden

Hoi Petra, we kennen je natuurlijk. Leuk dat je even reageert. Bedankt!